Toevoeging over het voorbereiden van interviews:
HET TWEEDE VERHAAL
Het ‘tweede verhaal’ is het verhaal dat de geïnterviewde niet heeft ingestudeerd of gepland om te vertellen. Als je erin slaagt om deze tweede laag aan te boren, moet de geïnterviewde ter plekke over zijn of haar antwoorden gaan nadenken. Dit levert veel spontanere en vaak openhartiger antwoorden op. In die ‘tweede’ laag bevinden zich:
- Emoties: Er kunnen allerlei redenen zijn waarom de geïnterviewde zijn of haar emoties voor je verbergt. Sommige redenen zijn heel begrijpelijk: professionals, bijvoorbeeld, zien emoties vaak als een teken van zwakte of denken dat ze er niet toe doen voor het verhaal. Andere redenen zijn minder onschuldig: bijvoorbeeld als iemand liegt: “Ik ben erg blij met mijn nieuwe functie”, terwijl hij kookt van woede over de degradatie die hem is overkomen. Let op signaalwoorden: woorden die een gevoel of mening uitdrukken. Bespeur je liefde, tevredenheid, opluchting, euforie, trots, verrassing, verbazing, angst, bezorgdheid, nervositeit, wantrouwen, schaamte, walging, woede, irritatie, verontwaardiging, bitterheid, jaloezie, vijandigheid, wrok, verdriet, neerslachtigheid, melancholie, wanhoop of rouw?
- Tegenslagen: Soms praten geïnterviewden liever niet over de zwarte bladzijden in hun persoonlijke geschiedenis: ziekte, verlies, werkloosheid, armoede, fouten, conflicten… Misschien omdat ze zich ervoor schamen — zelfs als het niet hun schuld was. Maar juist op moeilijke momenten maken mensen keuzes die verraden hoe ze in het leven staan, en dat kan interessant zijn voor jouw verhaal.
- Toevalligheden: Vooral professionals en bestuurders doen graag alsof ze alles onder controle hebben. In werkelijkheid worstelen ze, net als wij allemaal, met onverwachte wendingen en twijfels. Wanneer de dingen uiteindelijk goed aflopen, hebben ze de neiging om deze hobbels uit hun verhaal weg te laten en alleen over de successen te vertellen. Toch zeggen hun twijfels en reacties op onverwachte gebeurtenissen veel over de persoon.
- Tegenstrijdigheden: Een ‘tweede’ verhaal kan zijn dat de geïnterviewde in werkelijkheid iets anders doet dan wat hij of zij beweert. Hij of zij gedraagt zich bijvoorbeeld niet volgens de idealen die hij of zij verkondigt en aan anderen oplegt. Maar we moeten allemaal wel eens moeilijke afwegingen maken en we veranderen allemaal wel eens van gedachten. Dilemma’s bieden interessante gesprekstof.
- Motieven: Geïnterviewden zijn niet altijd open en eerlijk over hun motieven. Proberen ze daadwerkelijk het milieu te redden of denken ze meer geld te kunnen verdienen door greenwashing? Merk op dat mensen heel goed in staat zijn om tegen zichzelf en anderen te liegen over hun motieven. In het algemeen denken we dat het beter is om te focussen op acties dan op hun rechtvaardigingen.
- Belangen: Heeft de geïnterviewde soms verborgen belangen? Profiteert hij of zij van de situatie, maar mogen wij dat niet weten?
- De waarheid: Soms wil de geïnterviewde simpelweg niet dat de (hele) waarheid naar buiten komt. De waarheid is dan je ‘tweede’ verhaal.
We hebben de ‘vragenuitbarsting’ toegevoegd (pagina 249):
VRAGENLIJSTJE
Begin met een ‘vragenuitbarsting’ (een ‘question burst’ in het Engels): bedenk snel achter elkaar zoveel mogelijk vragen over het onderwerp in kwestie. Laat iemand de vragen opschrijven.
Na de eerste brainstormronde kun je een tweede, gestructureerder rondje doen, waarbij je eerst vragen stelt die beginnen met ‘Wie…?’, vervolgens vragen die beginnen met ‘Wat…?’, dan met ‘’Waar…?’, ‘Wanneer…?’, ‘Hoe…?’ en ten slotte ‘Waarom…?’.
Kies uit de ontstane lange lijst de vragen die je wilt stellen. Denk daarbij óók aan een openingsvraag (om het ijs te breken) en een onverwachte grappige vraag om het gesprek vlot te trekken als dat nodig is.
‘Standaard’ onderzoeksvragen die je bovendien vrijwel altijd kunt stellen, zijn:
- Wat doe je normaal gesproken? Wat is je rol, werk, functie, taak, verantwoordelijkheid?
- Wat is het probleem? Wat is er aan de hand? Wat gebeurde er?
- Zou het (ook) zo kunnen zijn dat…?
- Wat deed je precies? (Dader)